Wielkanocne to i owo

 

U Iksów zamęt, wrzawa,

w posadach dom drży cały,

bo pani gospodyni

baby się nie udały!

 

Rozpacza imć Iksowa

i służba ma za swoje,

aż męża w złość wpędzają

łez głośnych lane zdroje. 

 Iksowa  łzy lała w 1890 roku, być może temperatura przedświąteczna jest dziś trochę niższa, ale baby swojego charakteru nie zmieniły i zdarza im się zaskoczyć zakalcem współczesną Iksową (pra-pra...wnuczkę).

 Kulinarnym guru w czasach pani Iksowej (pra-pra...babki) była Ćwierczakiewiczowa. Jej sława przetrwała, bo książki, które napisała, nadal są dostępne w księgarniach. Pani Lucyna (przezwana za życia: Ćwierciakiewiczową) udzielała porad na najróżniejsze tematy: kuchni, porządków, robienia kwiatów, ślubów. Panowie głośno narzekali w ówczesnej prasie, że podczas gorączki przygotowań świątecznych "dom zamienia się w świątynię bogini Ćwierciakiewiczowej, a całopalenie trwa aż do zużycia ostatniego łuta rodzynków sułtańskich", a dla mężów dzień pokuty rozpoczyna się z chwilą pieczenia ciast. Reklamy podsuwały XIX-wiecznym panom pomysły na uniknięcie kłopotów.

 

 Chyba każde święta każą wrócić jakimś wspomnieniom. Wielkanoc musi kojarzyć się z nieszczęsnym dyngusem. W moim rodzinnym domu lany poniedziałek pachniał specyficznie, bo wszyscy wszystkich kropili perfumami i mieszanka zapachowa utrzymywała się wiele godzin.

 Napisałam nieszczęsny dyngus, bo zwyczaj przetrwał, chociaż już w 1420 roku  Dyngus prohibitur! (Dyngus zakazany) - pisano na jednym z synodów. Wielkanocne igraszki niekoniecznie miały umiar. Parobcy po wsiach łapali dziewki, złapaną wlekli do stawu lub rzeki i tam, wziąwszy za ręce i nogi, wrzucali, albo też włożywszy w koryto przy studni lali wodą, póty, póki im się podobało.

 

 

 XV wiek nie wprowadził zmian w obchodach drugiego dnia świąt: Mężczyźni i kobiety łapią się, dyngują wzajemnie o podarki, mianowicie jajka, ciągną się do wody, smagają się rózgą i pięścią, przy czym nie jednego duszą lub topią.

 Dyngowanie też oburzało niektórych. W 1462 rok jakiś kaznodzieja krytykował: Wczoraj spowiadali się, jutro biegną do domów, napastując dobrych ludzi, wołają: Daj jaja! Daj jaja! Którzy się nie poprawią - należy ich ekskomunikować.

 Zła sława długo towarzyszyła temu obyczajowi (i dyngusowi, i dyngowaniu), na szczęście minęła.

____

 

  Dla sympatyków domowych wypieków przepis Lucyny Ćwierczakiewiczowej, która twierdziła, że najważniejsza dla ciasta jest temperatura. Szczególnie, kiedy się pierwsze ruszenie ciasta zaczyna, temperatura powinna mieć 24 stopnie Reaumura i żadne stawianie ciasta przy piecu gorącym nie pomoże, jeżeli izba, w której ciasto stoi, nie jest ogrzana do tego stopnia. Nie należy nawet rozczyniać ciasta, zanim oznaczony stopień ciepła otrzymanym nie będzie. (Cytat i przepis z wydania z 1908 r.)

 ____

 

Pozostaje tylko życzyć Państwu

miłych i smacznych świąt.